Genom Teknolojilerinde Yapay Zeka

8.Biyoinformatik Forumu, bu yıl 16 Aralık 2023 tarihinde “Genom Teknolojilerinde Yapay Zeka” temasıyla çevrimiçi olarak gerçekleştirildi. Yapay zeka ve biyoinformatiğin buluşma noktası olan bu yılki forum, bilim dünyasında yeni ufuklar açan bir etkinliğe dönüştü.

Genomik verilerin yorumlanması, hastalıkların anlaşılması, tanı ve tedavisinde kullanılması için yapay zeka teknolojileri vazgeçilmez bir hale geldi. Dizileme teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde oluşturulan büyük hacimli genomik verilerin hastalık mekanizmalarının keşfi, yenilikçi tanı ve tedavi yaklaşımları gibi uygulamalar ile insan sağlığına katkısı çok büyük. Bu verilerin yorumlanması, saklı bulunan anlamlı desenlerin ortaya çıkarılması ve veriden öğrenen yaklaşımların geliştirilmesi için veri analitiği ve yapay zeka teknolojileri vazgeçilmez bir araç oldu. Bu nedenle Biyoinformatik Forumu’nun bu yılki teması, sadece genetik verilerin analizi değil, hastalıkların tanı ve tedavisinde yapay zekanın sunduğu yenilikçi çözümler olarak belirlenmişti. Forum, yıllardır süregelen geleneğine sadık kalarak, biyoinformatik, yaşam bilimleri ve yapay zeka alanında çalışan uzmanları bir araya getirdi ve büyük ilgi topladı. Özellikle genom teknolojileri ile yapay zekanın entegre edildiği noktalar, katılımcılar için yeni öğrenme fırsatları yarattı.

Forum, PhiTech Bioinformatics Genel Müdürü Dr. Saliha Durmuş’un açılış konuşmasıyla başladı. Dr. Durmuş, PhiTech Bioinformatics’in biyoinformatik alanındaki yolculuğunu özetleyerek, firmanın bugüne kadar gerçekleştirdiği projeleri ve sektöre sunduğu katkıları anlattı. Yapay zeka teknolojilerinin biyoinformatik alanına entegrasyonunun önemine değinen Dr. Durmuş, firmanın “More Omics into Clinics” sloganıyla sürdürdüğü transkriptomik veri analizi çalışmalarının, özellikle genetik hastalıkların daha hızlı ve doğru tanısına katkı sağlayacağını vurguladı. Dr. Durmuş, forumun başlangıcından bu yana nasıl evrildiğini ve biyoinformatik ile yapay zekanın birbirine ne kadar güçlü bir şekilde bağlandığını anlatarak, genomik verilerin yorumlanmasında yapay zeka destekli çözümlerin hayat kurtarıcı nitelikte olduğunun altını çizdi. Forum boyunca bu gelişmelerin derinlemesine inceleneceği vurgulandı.

Forumun ilk teknik sunumu, PhiTech Bioinformatics CSO’su ve Gebze Teknik Üniversitesi Biyomühendislik Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Tunahan Çakır tarafından gerçekleştirildi. “Genom Teknolojilerinde Yapay Zeka” başlıklı sunumunda Dr. Çakır, yapay zeka destekli teknolojilerin genom araştırmalarına nasıl devrim niteliğinde katkılar sunduğunu detaylandırdı. Dr. Çakır, insan genomunun haritalanmasının 2000’li yıllarda yüksek maliyetlerle gerçekleştirildiğini, ancak bugün yapay zeka sayesinde bu sürecin hem daha kısa zamanda hem de düşük maliyetlerle tamamlanabildiğini belirtti. Sunumda, yapay zeka algoritmalarının büyük genomik veri kümelerini analiz ederek genetik hastalıkların tespitinde ve kişiye özel tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde sunduğu fırsatlar üzerinde duruldu. Dr. Çakır, büyük veri analizlerinde yapay zekanın sağladığı hız ve doğruluğun tıp alanında nasıl devrim yarattığını ve bu gelişmelerin sağlık hizmetlerinde kişiye özel tedavi yaklaşımlarını nasıl hızlandırdığını açıkladı.

İlk söyleşi, “Yapay Zeka Biyoteknoloji Alanını Nasıl Dönüştürüyor?” başlığı altında, yapay zeka teknolojilerinin klinik araştırmalarda sunduğu katkılar üzerine yoğunlaştı. Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Tunca Doğan, yapay zeka algoritmalarının karmaşık hastalıkların tanı süreçlerinde nasıl kullanıldığını çarpıcı örneklerle anlattı. Yapay zekanın özellikle kanser gibi hastalıklarda tanı ve tedavi süreçlerini nasıl dönüştürdüğüne dair açıklamaları, katılımcılar tarafından büyük ilgi gördü. Dr. Doğan, ayrıca biyoinformatik ve yapay zekanın iş birliği içinde çalışarak sağlık alanında daha yenilikçi çözümler sunduğunu ve gelecekte bu alanlarda daha büyük adımlar atılacağını vurguladı.

Forumun bir diğer önemli oturumu, “Nadir Hastalıkların Tanısında Yapay Zeka” başlıklı paneldi. Bu panelde, nadir hastalıkların tanısında karşılaşılan zorluklar ve yapay zekanın bu süreçleri nasıl iyileştirebileceği üzerine odaklanıldı. Nadir genetik hastalıkların tanısında kullanılan DNA dizileme teknolojilerinin, genellikle %35 ila %45 oranında tanı sağlayabildiği, ancak yapay zekanın sunduğu multi-omik veri analizleriyle bu oranların daha da artırılabileceği konuşuldu. Panelistler, özellikle transkriptom verisinin, DNA dizileme verisine kıyasla daha dinamik ve zengin veri sağladığını belirterek, Yapay zeka tabanlı yaklaşımların tanı süreçlerinde nasıl daha kesin sonuçlar elde etmeye yardımcı olacağını tartıştı. Multi-omik veri ve yapay zekanın birleşimiyle, kişiye özel tedavi süreçlerinin gelişebileceği vurgulandı.

Berlin Tıbbi Sistem Biyolojisi Enstitüsü, Biyoinformatik ve Omik Veri Bilimi Platformu Başkanı Dr. Altuna Akalın, konuşmacı olarak katıldığı ikinci söyleşide, “Yapay Zeka Yaşam Bilimleri Araştırmalarını Nasıl Dönüştürüyor: Öncü Örnekler” başlığı altında yapay zekanın yaşam bilimleri araştırmalardaki rolüne odaklandı. Dr. Akalın, veri entegrasyonu ve yapay zeka teknolojilerinin genetik araştırmalara nasıl katkı sunduğunu ve bu alanlardaki güncel projelerini anlattı. Yapay zeka destekli araçlar sayesinde yaşam bilimleri araştırmalarının hızla ilerlediğini belirten Dr. Akalın, özellikle ilaç geliştirme süreçlerinde yapay zekanın dönüştürücü etkisini vurguladı. Dr. Akalın, aynı zamanda biyoinformatik alanında kariyer yapmak isteyen genç araştırmacılara tavsiyelerde bulunarak, disiplinler arası bilgi birikiminin önemini hatırlattı. Ayrıca, biyoinformatikte yerel veri kullanımının gerekliliği üzerinde durarak, bu verilerin daha iyi sağlık sonuçlarına ulaşmada oynadığı kritik role dikkat çekti.

2023 Biyoinformatik Forumu, yapay zekanın biyoinformatik dünyasındaki dönüştürücü gücünü gözler önüne seren bir etkinlik oldu. Katılımcılar, yapay zeka destekli veri analizi, tanı ve tedavi süreçlerindeki gelişmeleri yakından takip ederek bu alandaki yenilikleri ilk elden öğrenme fırsatı buldular. Yapay zeka ve biyoinformatik, özellikle genomik ve transkriptomik verilerin analizinde sunduğu yeni çözümlerle, gelecekte sağlık sektörünü dönüştürecek önemli bir işbirliği olarak öne çıktı.

Her yıl olduğu gibi, bu yıl da Biyoinformatik Forumu, alanın en güncel gelişmelerini ve yenilikçi yaklaşımlarını paylaşarak, katılımcılar için yol gösterici bir etkinlik olmayı sürdürdü. Forumdaki tüm katılımcılarımıza teşekkür ediyoruz.

Saliha Durmuş – Tunahan Çakır – Fatih Erdoğan Sevilgen
PhiTech Bioinformatics